Prof. Dr. Şule Yavuz
MÜ Tıp Fakültesi Romatoloji Bilim Dalı
http://www.academichospital.com.tr
Kortikosteroidler (yani deltacortril, prednol, flantadin gibi ilaçlar) insanların böbrek üstü bezlerinden (adrenal gland) salgılanan doğal hormonun (kortizol) sentetik türevleridir. Böbrek üstü bezlerimiz günde 20mg. kadar kortizol üretirken ihtiyaç halinde bunu 5 katına kadar arttırabilir. 1948’de Amerika’da Mayo Klinik’te bir grup artrit hastasına kortizol enjekte edilmesiyle hastalığın tüm bulgularının geçtiği görülmüş ve mucizevi ilaç olarak literatüre girmiş, 1950’de izole edilmesini sağlayan 3 bilim adamına ise Nobel ödülü kazandırmıştır. Kortikosteroidler gerçekten de güçlü ilaçlar olupsayısız özellikleriyle insan sağlığını düzeltirken uygun şekilde kullanıldığında hayat kurtarma kapasiteleri vardır. Bu yüzden nasıl etkili olduklarını ve nasıl güvenli kullanılabileceklerini bilmek önemlidir.
Hangi durumlarda kortikosteroidler kullanılır? Yan etkileri nelerdir?
Bağışıklık sistemini ve iltihabı baskılayarak alerjik olayların ve otoimmun hastalıkların (romatoid artrit, lupus, Sjögren, vaskülitler ) kontrolünde kullanılırlar. Ayrıca astım, ülseratif kolit gibi daha birçok hastalığın tedavisinde kullanılan temel ilaçlardandır. Ancak birçok güçlü ilaç da olduğu gibi önemli yan etkilere dikkat edilmesi gerekir. Bu yan etkilerin birçoğu steroidlerin hangi dozda, ne sürede ve hangi yolla alındığı ile ilişkilidir. Örneğim astım tedavisi sırasında inhalasyon yoluyla alınan küçük dozda steroidler dahi yıllar boyu kullanıldığında ciddi yan etkilere sebep olabilirler.
En sık bilinen ve engellenebilir yan etkiler arasında kilo alımı, tansiyonda yükselme, kemik erimesi, diyabet, kolay morarma, ciltte incelme, kas güçsüzlüğü, yara iyileşmesinde gecikme sayılabilir. Glokom ve katarakt ise engellenebilir olmayan yan etkilerdendir.
Dikkat edilmesi gerekenler
Eğer size steroid (kortizonlu ilaçlar) herhangi bir nedenle reçete edildiyse yan etkiler ve bunları nasıl engelleyebileceğiniz konusunda hekiminizle yakın iletişim içinde olun.
Asla hekiminize danışmadan ilacı aniden kesmeyin ve doz ayarlaması yapmayın. Tüm aşılarınızı tamamlayın özellikle zatürre aşınızı (pnömokok aşısı) olun.
Uygun dozda kalsiyum ve D vitamini alın.
Eğer sigara içiyorsanız, sigaranın sağlığınız için steroidlerden daha tehlikeli olduklarını unutmayıp bir an önce kesin. Alkol alıyorsanız günde 1 kez ile sınırlayın.
Kan basıncının kontrolü ve su tutulumunun azaltılması için düşük sodyumlu diyet tüketip, tuzu mümkün olduğunca kısıtlayın.
Krakerler, kuruyemiş, peynir, zeytin ve sodanın gizli tuz depoları olduğunu unutmayın.
Periyodik kan şekeri ölçümlerini unutmayın.
Görme ile ilgili sıkıntı gelişirse göz doktorunuzu aramayı ihmal etmeyin.
Kortizon, nadir olarak aseptik nekroz denen duruma (kemikte çürümeye) neden olabilir. Eklemlerinizde beklenmedik ve diğer zamanlardan farklı ağrı gelişirse mutlaka hekiminizi uyarın.
Kortikosteroidler güçlü ilaçlardır ve artrit semptomlarını baskılayıp birçok romatizmal hastalıkta hızlı, etkili olmaları nedeniyle mükemmel sonuç alınmasını sağlarlar ancak potansiyel yan etkileri bilmek ve bu konuda ilgili hekimle yakın iletişim içinde olmak oldukça önemlidir. Bu yüzden kortizonlu ilaçlardan korkmak değil yapabilecekleri konusunda tedbiri elden bırakmamak gereklidir.
