Fotoğraflar: Zeki Gürsel

"Orkide" denince akla herzaman gizemli bir güzellik gelmektedir. Bizlere düşen görev, bu eşsiz güzelliklere sahip çıkmak, onların korunmasını ve tanıtımını sağlamaktır. Belki de söze “orkide nedir? ve “yaşadığımız çevrede yabani orkide mevcut mudur?" soruları ile başlamak daha doğru olur. Orkide dendiğinde, pahalı, hoş kokulu ve göz alıcı renkleriyle, genellikle bayanlara sunulan çiçekler akla gelmektedir.

Oysa bu yaygın imajın ötesinde, asırlar boyunca insanoğlunun gözdesi olmuş, onbinlerce türe sahip doğanın gizemli bireyleri orkideler, bizlere çok uzakta değildir. Bir piknikte veya arkadaşlarla çıkılan bir doğa yürüyüşünde, çoğuna defalarca rastladınız ama belki de ilginiz olmadığından, onları farkedemediniz. Eğer orkideler ile yeni tanışıyorsanız veya onlara ilgi duyuyorsanız, başlangıçta sitemizdeki bilgiler, size iyi bir rehber olacaktır. Sitemizde yer alan bitkilerin tamamı, Kuzey Kıbns’ta doğal olarak yetişen orkidelerdir. Bu 32 taksonun biri Kıbns endemiği, diğerleri ise beş kıtada yayılışa sahip bireylerdir.

Orkideler başlığı altında bulacağınız bilgiler ile hem amatör doğa tutkunları hem de botanikçiler Kuzey Kıbrıs orkidelerini yakından tanıma fırsatına sahip olacaklardır.

Liliaceae familyasından orijinlendiği düşünülen, Orchidaceae familyası, bitkiler alemindeki en büyük ve en evrimleşmiş bitki familyalarından biridir. Orkideler, Dünya çapında 400- 800 cinse ait 25000'den falza bitkiyi içeren, bitkiler aleminin en farklı familyasıdır. Doğal orkideler yönünden dünyanın en zengin kaynakları arasında olan Amazonda, binlerce tür tanımlanmış daha fazlası ise hiç şüphesiz keşfedişmeyi beklemektedir. Orkideler,

- Kolon olarak bilinen, birleşmiş stamen ve pistilleri ile,

- Üç petal ve üç petal benzeri sepalleri ile,

- Dudak veya labellum olarak isimlendirilen ve çiçeğiboyunasimetrik kılan farklılaşmış petali ile,

- Polinia olarak bilinen ve birkaç büyük kütle halinde birleşen polenleri ile,

- Resüpinasyon olarak bilinen çiçeğin gelişimi sırasında kendi ekseni etrafında bükülmesi ile, diğer çiçekli bitkilerden ayrılırlar.

 

Orkidelerin Ekolojisi
Orkidelerin ekolojisi, çiçekleri kadar kompleks bir konudur. Orkideler, büyük bir habitat _çe|itliliğine sahiptir ve özellikle de tropik ve ihman bölgeler olmak üzere dünyanın hemen hemen her yerinde bulunabilirler. Çoğu orkide diğer bitkiler üzerinde (epifitik), çürürnüş materyal üzerinde (saprofitik) veya çoğu bitki gibi bağımsız olarak (ototrof) olarak yaşar. Hemen hemen tüm orkideler, başhca an ve yabanarısı olmak üzere, kelebek, karınca, sinek ve diğer böceklerle tozlaşır. Üstelik, hemen hemen her orkide türünün tozlaşmasında sadece bir veya iki böcek türü görev alır. Çok çeşitli olmalarına rağmen, tozlayıcı böceklerinin ölmesi onların yokolmasına sebep olabilir.

 

Kuzey Kıbrıs Orkideleri
Nadir olmaları ve güzellikleri nedeniyle orkideler, tüm doğaseverlerin özel merağıdır. Kuzey Kıbrısta, orkide florası 32 tanımlanmış tür, alttür ve varyete ile varlığı doğrulanmayı bekleyen üç veya beş tür içerir. Botanikçiler bazı türlere kuzey-batı Avrupadan aşinadır, örneğin piramit orkidesi ve helezon orkidesi, fakat bunların yanında rnenekşe orkide, dil (çiçekli orkide, çıplak adam orkidesi gibi türler egzotik türlerdir. şüphe yoktur ki dikkatli botanikçiler bu ve diğer orkideleri daha sık bulacaklardır fakat gerçek şudur ki bu türler lokalize olmuştur ve tesadüfen bulunmaları sevindiricidir.

 

Dünyada 20,000'den fazla orkide çeşidi bilinir. Bunlardan 45’i Kıbrıs’ta, 30’u Kuzey Kıbrıs’ta bulunmaktadır. Herbaryum’da Kıbrıs’ a ait 40’dan fazla orkide alkollü preparatlar içerisinde sergilenmektedir. Kuzey Kıbrıs’ta bulunan orkidelerin isimleri şunlardır;

Orchis italic, Dactylorhiza romana, Neotinea maculate, Orchis papilonacea, Spiranthes spiralis (L.) Chevall, Orchis simian, Ophrys bornmuelleri ssp. Bornmuelleri, Orchis collina, Limodorum abortivum (L.) Swartz, Serapias vomeracea (Burm.fil.) Briq.ssp. orientalis W.Greuter, Serapias vomeracea ssp. Laxiflora, Serapias parviflora. Ophrys fusca ssp. Fusca, Ophrys fusca ssp. Fleischmanii, Ophrys fusca ssp. Tricolor, Ophrys lutea ssp. Galilaea, Ophyrs bornmuelleri ssp. Grandiflora, Ophrys sphegodes ssp. Mammosa, Ophrys sphegodes ssp. Transhyrcana, Ophrys apifera var. Chlorantha, Ophrys argolica ssp. Elegans, Ophrys kotschyi, Ophrys scolopax, Ophrys umbilicata ssp. Umbilicata, Ophrys umbilicata ssp. Attica, Barlia robertiana, Orchis anatolica var. anatolica, Orchis morio ssp. Picta ve Orchis coriophora ssp. Fragrans.