Hasan KARLITAŞ
Kıbrıs’a eylül ve ekim ayları zeytinin en bol olduğu dönem olarak ayrıca bir öneme sahip. Zeytin, yüzyıllardır Kıbrıs’ta yaşayan herkesin vazgeçemediği alışkanlıklarının başında geliyor. Gerek çakistez, gerekse siyah zeytin, Kıbrıs mutfağının adeta olmazsa olmazıdır.
Tarih sürecinde, zeytin ağacı kutsallığın, bolluğun, adaletin, sağlığın, gururun, zaferin, refahın, bilgeliğin, aklın, ölümsüzlüğün, arınmanın ve yeniden doğuşun, kısaca insanlık için en önemli erdem ve değerlerin simgesi olarak kabul edilir. Zeytin ağacı, ayrıca barışın da en önemli sembolüdür.
Ağaçların kralı zeytin ağacının, dünya üzerinde yetişen ağaçların ilki olduğu düşünülmektedir. Mısır, Yunan, Roma ve Anadolu medeniyetleri başta olmak üzere, Akdeniz’de kurulan bütün uygarlıklar, zeytin ağacının nimetlerinden yararlanmıştır.
Ekonomik değeri ve günlük yaşamdaki yerinden dolayı zeytin, tarih boyunca insanlar tarafından büyük ilgi görmüş ve birçok kültürün yayılmasında önemli bir rol oynamıştır. Akdeniz ve Kıbrıs ekonomisinin gelişmesinde de, zeytin ve zeytin yağı, damgasını vurmuştur...
Zeytinin Kıbrıs Mutfağındaki yeri ve festivaller
Çakistez (yeşil zeytin), Kıbrıs’ta hem kahvaltıların, hem de yemek sofralarının, olmazsa olmazıdır. Henüz pişmemiş çiğ (yeşil) zeytinlerin toplanıp dövüldükten (kırıldıktan) sonra kendi suyunda bekletilmesi ile yapılan çakistez, Golyandro tohumları, kekik, limon, gannavuri (kenevir) zeytin yağı ve sarımsak eklenerek servis edilir. Hatif ekşimtrak tadı ile sağlık ve lezzet sunar. Zeytinli bulla (zeytinli bitta), sofralık zeytin, kara yağ, zeytinyağlı salata ve zeytinyağlı yemekler de Kıbrıs mutfağında önemli yere sahiptir. Zeytinden yapılan sabun da son dönemde kullanılış anlamında yaygınlaşmaktıdır.
Her sene Eylül ayında Kalkanlı köyünde, Çakisdez adına, ekim ayında ise, Girne yakınlarındaki Zeytinlik (Templos) köyünde, zeytin adına festivaller düzenlenmesi, zeytine vefa duygusunun güzel bir örneği olsa gerek…
Kalkanlı Köyü’de ‘Anıt Zeytin Ağaçları’
Anıt zeytin ağaçlarının yer aldığı, Kalkanlı vadisinde yer alan, koruma altına alınmış, yaklaşık 2000 adet zeytin ağacı bulunmaktadır. Bu bölge adeta yaşayan doğal bir miras niteliğinde... ‘Anıt Zeytin Ağaçları’ ismi verilen bölgede bulunan ağaçlar, ortalama 400 - 500 yaş ve üzerinde olsa da, en yaşlı ağaçlar 800’lü yaşındadır. ilk yerli organik zeytinyağı, 2006 yılında bu bölgeden çıkarılmıştır. Bölgede isimlendirilmiş anıt zeytin ağaçlarının isimleri ise şunlardır : Kraliçe, Kral , Barış, Kıbrıs, Gabudi, Athena , Efsane ve Afrodit… Tümü de, ne kadar anlamlı !
