MARAŞ’TA 380 ADET YARIM İNŞAAT VAR… 1974 öncesinde, Orta Doğu ve Akdeniz’in en ünlü tatil merkezlerinden biri olma özelliğiyle Maraş (Varosha), Kıbrıs’ın en yoğun turistik bölgesiydi. Hem turistik hem de sosyetik bir bölge olan Maraş, 45 yıldır hayalet bir şehir konumuna düşürüldü. Maraş’ta 105 apart otel ve diğer konaklama tesisleri, 4 bin 469 hane, bin 953 iş yeri, 21 banka, 25 müze /sanat evi, 380 adet de harabe durumda yarım inşaat olduğu söyleniyor.

Hasan KARLITAŞ

Son günlerin yeniden alevlenen gündem konusu Maraş’la ilgili, yaklaşık beş sene önce yazdığım bir yazıyı, güncelleyerek sizlerle paylaşmak istiyorum.

Bir zamanlar Kıbrıs turizminin yıldızı olan Maraş’la ilgili, nasıl bir nitelendirme yapmam gerektiğini düşündükçe zorlanıyorum. Aslında, bilindik, çok söylenen ‘Hayalet Şehir ve Yasak Şehir’ nitelendirmelerinden çok ötede bir yerde Maraş.

1974 öncesinde, Orta Doğu ve Akdeniz’in en ünlü tatil merkezlerinden biri olma özelliğiyle Maraş (Varosha), Kıbrıs’ın en yoğun turistik bölgesiydi. Hem turistik hem de sosyetik bir bölge olan Maraş, 45 yıldır hayalet bir şehir konumuna düşürüldü... Maraş, 1960’lı ve 1970’li yıllarda Doğu Akdeniz’in en önemli kitlesel turizm merkezi özelliğine sahipken, yaşadığı travma neticesinde yarım asra yakın bir dönemdir derin yalnızlığını yaşıyor...

Biz rehberlere en çok sorulan soruların başında, Maraş’ın, hem gizemli hem de hüzünlü hikayeleri geliyor. Kuzey Kıbrıs’ı ziyaret eden turistlerin görmek isteyip de göremedikleri, en önemli yer olan Kapalı Maraş bölgesi, hem geçmişi, hem de günümüzdeki haliyle, gizemini koruyor... Bir yanda gizem, öte yanda hüzün...

Yıllardır, hem eğlenceli hem de hüzünlü hikayelerin tanıklığını yapan bu şehri düşünürken, fazla söz yerine farklı bakış açılarını, bazı istatistiki bilgilerle birleştirerek, geçmişin görkemini, şimdilerin sessizliği ve kaderine terk edilmişliği harmanlamak istedim.

Son aylarda, hükümetin yürütmüş olduğu envanter çalışması ve çeşitli örgütlerin yüklenmiş oldukları sivil insiyatif, kayda değer bir özellik taşıyor. Her daim, Kıbrıs müzakere sürecinde, kapsamlı çözümünün bir parçası olarak, önemli bir yer tutan Maraş konusunu, yaşanan gelişmeler ve farklı bakış açıları ile yakın gelecekte de, yükselterek konuşmaya devam edeceğimiz anlaşılıyor...

Maraş ile ilgili bazı önemli turizm istatistikleri:

Apart Otel ve diğer konaklama tesisleri: 105

(1974 ilk 6.5 ay 700 bin turist ağırladı)

(Yaklaşık 10 bin yatak kapasitesi)

Ev: 4469 hane

Ticari İşyeri: 1953

Banka: 21

Müze /Sanat Ev: 25

Kilise/Türbe/Mezarlık: 9

Tiyatro/Sinema salonu: 24

Resmi daire:143

Eğlence yeri: 99

Harabe/yarım inşaat: 380

Okul: 8

Spor Tesisi: 2

Maraş ve rivayetler

•1970’li yıllarda Orta Doğu’nun Paris’i olarak bilinen Beyrut’un, cazibesini yitirmesi ile Akdeniz’in parlayan yıldızı olan Maraş, 1974 öncesinde ABD’deki Miami plaji kadar ünlüymüş.

•Resmi rakamlarla değerlendirmek gerekirse, 1973 nüfus sayımına göre Maraş’ın nüfusu 15 bin kişiydi ve yine 1973 verileri dikkate alındığında 37 listelenmiş otelinde 6 bin 302 yatak kapasitesine, otel apartmanlar da dahil edildiğinde ise yaklaşık 10 bin yatak kapasitesine sahipti.

•Maraş sahil şeridi 8 kilometre olup, Maraş kapalı alanı, yüzölçümü olarak 6.4 kilometrekarelik bir yer kaplamaktadır.

• İngiliz Kraliyet ailesine ait oldugu 2011 yılına kadar rezervasyonları olduğu, altın muslukları bulunan ve birçok ünlüyü konaklattığı rivayet edilen, dünya’nın ilk 5 yıldız üzeri tasarlanan oteli buradadır. Savaş çıktığı zaman müşterilerin plajdan havlu terlik ile kaçtığı hatta müdürünün intihar ettiği söylenir. Otel plajına Afrika’dan gelen, beyaz kum ve altın tozu serpiliymiş.

•İçinde milyonlarca dolar bulunduğu söylenen, bir banka - BM kontrolünde her ay sayılır ve rapor edilir.

•JFK Bulvarındaki, King George Hotel, The Florida Hotel, Argo Hotel gibi kaliteli otellerin, Leonidas caddesi ise eğlence hayatının kalbinin attığı bölgeydi.

•Ferrari, Lomborgini, Jaguar gibi arabalarin oldugu lüks oto galeri bulunmaktadır.

•Boynu bükük insan resimleri ile tanınan, Xantos isimli ünlü bir ressamın evi, Derinya sahilinde yer almaktadır.

•1974 te açılışınaa bir kaç gün kalmasına rağmen, açılamayan trajik bir hikayesi olan otelden söz edilmektedir.

1974’ün hemen sonrasında, okunurken sayfaları açık kalan bitmemiş kitaplardan, tabakta yarım kalan yemeklerden ve bir çok hüzünlü, hazin hayat hikayelerinden söz edilmektedir.

•Ocak-Haziran 1974 döneminde ada genelinde gerçekleşen toplam 1 milyon 334 bin 490 turistik konaklamadan 713 bin 455’i yani yüzde 53’ü Mağusa bölgesinde gerçekleşmişti. 1974 yılında tüm Türkiye genelindeki turistik yatak kapasitesi toplamda 10 binin altındaydı. Günümüzde ancak 36 yıl sonra ulaşabildiğimiz KKTC genelindeki turistik yatak kapasitesi toplam 16 bin 597’dir. Ocak-Haziran 2010 döneminde KKTC genelinde gerçekleşen 680 bin 347 turistik konaklamadan yalnızca 49 bin 785’i yani yüzde 7’si Mağusa bölgesinde gerçekleşmiştir.

Sophia Loren’in Maraş’ta evi varmış

•Golden Sand (GS) oteline ait birçok malzeme uzun yıllar ordu ihtiyaçlarının giderilmesi için kullanılmıştır.

•Maraş’taki toplam Vakıf Mallarının 4 bin 637 dönüm olduğu, bunun 2 bin 611 dönümünün ise Abdullah Paşa Vakfı’na ait olduğu, Evkaf kayıtlarında yer almaktadır. Diğer mal sahibi vakıflar ise şunlardır; Mazbut Lala Mustafa Paşa Vakfı ve mülhak Bilal Ağa Vakfı. Evkaf görüşüne göre, Maraş’ın tamamı Vakıf malıdır. Evkaf, Maraş’ın yasal sahibidir. Vakıf malları, satılamaz, bağışlanamaz ve devredilemez.

•1960’da Kıbrıs Türk Yönetimi toplum liderleri Dr. Küçük ve Rauf Raif Denktaş’a, İngiliz Yönetimi tarafından, 1.5 milyon sterlin verilmiştir. Bu konuda iki görüş bulunmaktadır. Birinci iddiaya göre, Vakıf mallarının el değiştirilmesi, satılması için bu ücret ödenmiştir. İkinci görüşe göre ise, vakıf mallarında yılların ihmalinden ve düşük tutulan kiralardan kaynaklanan mağduriyetin giderilmesi için bu meblağ ödenmiştir.

•Maraş’ta yabancı sermayeye ait çok sayıda mal, mülk bulunmaktadır. Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Konseyi kararı uyarınca, gerçek mal ve hak sahiplerini dışlayarak herhangi bir neticeye ulaşılması mümkün değildir. BM’nin 1984’te alınan 550 sayılı kararına göre, 1974 öncesinde, Maraş’ta oturanlar haricinde birilerinin o bölgeye yerleştirilme girişimleri kabul görmemektedir.

•BM ile yapılan ateşkes antlaşmasında, 13 Ağustus 1974, Maraş kontrollü boşaltılmıştır. Maraş’taki yerleşim ve iskan sona ermiştir. BM kontrolünde olan bölgesinde 6 tane apartman orduevi kullanımı için verilmiştir.

•Rum keskin nişancıları günümüzde Laguna diye bilinen bölgedeki bir otelin tepesinden, Türkleri hedef alarak bombalıyormuş. Bu hadiseler sonrasında Türk savaş uçakları bu binayı bombalayarak ikiye ayırmış, daha sonra ise Kapalı Maraş'a Türk askeri girmiştir.

•100 milyar dolarlık bir şehir olduğu tahmin edilmektedir.

• Sahil şeridinde yapılan dikey yapılaşma, denize sıfır ve deniz manzalı oda seçeneği sunsa da, çarpık yapılaşma örneği olarak, güneş ışığını engelleyen bir görüntüye sahiptir.

•Sophia Loren’in Maraş’ta evi olduğu ve 1974’ten sonra dönemin Başbakanı Bülent Ecevit’ten geriye dönmek üzere ricada bulunduğu ama bunun o dönemin koşullarında kabul edilmediği söylenmektedir.

•Turizm cenneti Maraş’ın, Elizabeth Taylor, Richard Burton, Paul Newman (Exodus filmi), Raquel Welch, Sophia Loren ve Brigitte Bardot gibi ünlülere evsahipliği yaptığı bilinmektedir.

Turizm cennetinden, hayalet şehir

Maraş - yasak şehir Varosha’ya

Hayalet şehir Maraş (Yasak Şehir Varosha) , tanıklığını yaptığı geçmiş hikayeleri ve hem gerçek, hem de efsaneleşmiş söylenceleri ile etkisinden kolay kurtulunamacak bir şehir.

Maraş, Las Vegas olmalı mı? Yoksa, bir barış sektörü olan turizmin yeni koşullarına göre yeniden planlanmalı mı? Yaşanan son gelişmelerden sonra, yarım asırdır konuştuğumuz ve ülkemizin turizm geçmişine damgasını vuran Maraş’ı konuşmaya devam edeceğiz anlaşılıyor.

Son söz, HAYALET ŞEHİR KAYBEDER, YAŞAYAN ŞEHİR KAZANIR!